Пальчиковые игры

                                                                                                                        Колмакова З.С

1.      Ойын «Хол, хол, холыҷахтар»

Хол, хол, холыҷахтар

Сол, оң холыҷахтар.

(Холларды чоғар кӧдiрiп, сол, оң айядағы прай салааны пылахтадып кӧзiдерге.)

Пiр, iкi, ӱс, тӧрт, пис - меспек ойнапчалар,

Пiр, iкi, ӱс, тӧрт, пис - хазых санапчалар.

(Улуғ салаадаң пасти салааларды теести пӱгерге. Анаң музурухтарды тохладарға.)

Хол, хол, холыҷахтар

Сол, оң холыҷахтар.

(Холларды чоғар кӧдiрiп, сол, оң айядағы прай салааны пылахтадып кӧзiдерге.)

Пiр, iкi, ӱс, тӧрт, пис 

Тӱк иирчелер,

(Теести улуғ салаадаң пасти салааларды теести пӱгерге, анаң аяларны тӱк иирчеткен чiли чызарға.)

Пiр, iкi, ӱс, тӧрт, пис

Чiбектең хоостапчалар.

(Теести улуғ салаадаң пасти салааларды теести пӱгерге, анаң чiбектең хоостапчатхан чiли кӧзiдерге.)

Хол, хол, холыҷахтар

Сол, оң холыҷахтар

(Холларды чоғар кӧдiрiп, сол, оң айядағы прай салааны пылахтадып кӧзiдерге.)

Пiр, iкi, ӱс, тӧрт, пис

Майых парған алыптар.

Пiр, iкi, ӱс, тӧрт, пис 

Чоорғанда узупчалар.

(Улуғ салаадаң пасти салааларды теести пӱгерге, iкi холның салааларын пастарынаң пiрiктiрерге.)

2.       а). Ойын «Тура пӱдiрчебiс»

Тох, тох, тох

Тураҷах пӱдiрчебiс.

(Холларды музурухти тудыбызарға. Музурухтарны удур-тӧдiр тохладарға.)

Пiс улуғ салаалар,

Пiс устығ салаалар,

Пiс ортын салаалар,

Пiс туламыр салаалар,

Пiс кiчiг сымалҷыхтар.

(Ікi холнығ салаа пастарын теестезiп теертерге. Пастап улуғ салааларны, анаң устығ, ортын…)

Тох, тох, тох

Улуғ, улуғ тураҷах.

(Салаа пастарын удур-тӧдiр тохладарға. Холларны істeнзер кӧдiрiп, тураҷах кӧзiдерге.)

Сууҷах ағысчабыс, с-с-с,

Прайзыбыс чуунчабыс, ш-ш-ш

(Улуғ салаадаң прай салаалар пазын чызып, аяларды удур-тӧдiр чысчабыс.)

Пiс улуғ салаалар,

Пiс устығ салаалар,

Пiс ортын салаалар,

Пiс туламыр салаалар,

Пiс кiчiг сымалҷыхтар.

(Ікi холның салааларын теести пiрiктiрiп тохладарға.)

б). Ойын «Тура (хазаа) пӱдiрчебiс»

Тох, тох, тох

Тураҷах (хазааҷах) пӱдiрчебiс.

Пiс улуғ салаалар,

Пiс устығ салаалар,

Пiс ортын салаалар,

Пiс туламыр салаалар,

Пiс кiчiг сымалҷыхтар.

Тох, тох, тох

Улуғ, улуғ (Чылығ- чылығ хазааҷах) тураҷах.

Чуртапчабыс (чуртапчалар) анда (малларым)

Пiс, iҷем, пабам... (Інек, хой, аттарым…)

3.      Ойын «Салаа-оолағас»

Салаа-оолағас,

Син ниме иткезiң?

Сарина iҷемнiң

Сӱдін iскем.

Торғы ууҷамның

Тахпағын искем.

Тодыл пабамның

Тахпағын искем.

Халтар аҷамнын

Хомызын искем.

Хаттых харындазымнаң

Хазых ойнаам.

Салаа-хызыҷах,

Син ниме иткезiң?

Сарина iҷемнiң

Сӱдін iскем.

Торғы ууҷамның

Тахпағын искем.

Тодыл пабамның

Тоғызын иткем.

Халтар аҷамнын

Хомызын искем.

Хызынаай пиҷемнең

Хыс ойнаам.

(Сӧстернi чоохтана, оң холның устығ салаазынаң сол холның салааларын улуғ салаадаң пасти теести пeгерге кирек. Анаң iдӧк, сӧстернi чоохтана, оң холның салааларын теести пeгерге.)

4.      Ойын «Салаа-оолағас»

Салаа-оолағас,

Син хайда полғазың?

Пу харындазымнаң

Ас тараам.

Пу харындазымнаң

Теербенге чӧргем.

Пу пиҷемнең

Талған-чарба иткем.

Пу пиҷемнең

Потха иткем.

(Сол холның салааларын улуғ салаанаң пасти теести пeгерге.)

5.      Ойын «Минiң сӧбiрем»

Пу пабам,

Пу iҷем,

Пу ағам,

Пу ууҷам,

Пу мин,

Пу минiң сӧбiрем.

(Сол холныy салааларын теести пeгерге, анан ол салааларды музурухти тудып оy холныy салааларынаy чабызарга.)

Пу пабам, (Карим Самсонович)

Пу iҷем, (Тарина Сампировна)

Пу ағам, (Тамир)

Пу пиҷем, (Тарика)

Пу мин, Айбина)

Пу минiң сӧбiрем.

(Оң холның салааларын теести пeгерге, анаң ол салааларды музурухти тудып сол холның салааларынаң чабызарға.

6.      Ойын «Ынағ харындастар»

Харындас аҷа кiзi

Туңмаларын сағыпча.

Ізiктi холдаң туда,

Изен-миндi пир турлар:

(Улуғ салаанаң пасха салааларны музурухти тудып пазох чапчаң чаза тударға.)

Майпайяхтаң мадагор,

Мадагордаң ондорий,

Ондорийдаң туламыр.

(Улуғ салааны теести iкiлер салаадаң пiрiктiрерге.)

Ізiк тудазына читпиин,

Иркінде тура,

Кiчiг пепейек тохлатча.

(Сымалҷыхтаң пасха салааларды музурухти тудып пазох чапчаң чаза тударға.)

Ынағ харындас туңманың

Кӧдiрер тӧгезi,

Иткен тоғызы

Ниик полча.

(Улуғ салааны теести iкiлер салаадаң пiрiктiрерге.)

7.      Айдас пабам

             Айдас пабам

Тураа толдыра палалығ.

(Оң айяны чаза тудып кӧзiдерге. Салааны музурухти тударға.)

Ибiрке саабланған

Илбек туғаннығ.

(Сол айяны кӧзiдерге. Салааларны музурухти тударға.)

Чiбек хур хурчанған

Кeлeк Хан улабазы.

Хоос плат тартынған

Хосто Хыс eлxезi.

Ханаттых атха алтанған

Хан Тибет алып ағазы.

Алтын поғо кискен

Абахай Торғы чаxазы.

Читон сӧрмес ерeнген

Чарых Тана туңмазы.

(Салааларды теес хостыра улуғ салаадаң пасти эгерге.)